Edukira joan

Jean Batten

Wikipedia, Entziklopedia askea
Jean Batten

Bizitza
JaiotzaRotorua, 1909ko irailaren 15a
Herrialdea Zeelanda Berria
HeriotzaPalma Mallorcakoa, 1982ko azaroaren 22a (73 urte)
Heriotza modua: dog attack (en) Itzuli
Jarduerak
Jarduerakhegazkinlaria eta ingeniaria
Jasotako sariak
KidetzaWomen's Engineering Society (en) Itzuli
Discogs: 4701410 Find a Grave: 59395843 Edit the value on Wikidata

Jean Gardner Batten (Rotorua, 1909ko irailaren 15a – Palma Mallorcakoa, 1982ko azaroaren 22a) Zeelanda Berriko hegazkinlaria izan zen. 1930eko hamarkadan, distantzia luzeko hegaldi ugari egin zituen, besteak beste, Ingalaterratik Zeelanda Berrirako lehen bidaia, eta abiazioko emakume aitzindaritzat jotzen da, Amelia Earhart eta Amy Johnsonekin batera.[1]

Biografia

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Hastapenak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Jean Batten (bere jatorrizko izena «Jane» izan zen) 1909ko irailaren 15ean jaio zen Rotoruan, Zeelanda Berriko iparraldeko uhartean. Bere aita, Fred, hortzetako zirujaua zen, eta ama, Ellen (1876-1966), feminista eta aktorea.[2] Lau urte zituela, familia Aucklandera joan zen, eta han Jean nesken-eskola batean matrikulatuko zen. Amaren eraginpean, hegazkinekiko interesa agertu zuen, eta aireko hainbat erakustalditara joan zen; besteak beste, Charles Kingsford Smith aitzindari australiarraren hegaldi batera. Bere autobiografiaren arabera, esperientzia hori erabakigarria izan zen aireontzien pilotu izateko.[3][2]

Aitaren aurkako jarrera jasan arren, Jean amarekin Ingalaterrara joan zen Londresko Abiazio Klubarekin bat egiteko.[3] 1930ean bakarrik egin zuen lehen hegaldia, eta 1932an hegaldi pribatu eta komertzialetarako lizentzia lortu zuen. Hegazkinlarigaiak Fred Truman Zeelanda Berriko beste pilotu baten laguntzarekin osatu ahal izan zituen nahitaezko hegaldiko 100 orduak.[4] Beste mailegu bati esker, Havilland DH.60 biplaza bat (Gypsy Moth) erosi ahal izan zuen, bere lehen hegazkina.[2]

Jean Batteneko Percval Gull, Aucklandeko aireportuan.

Bakarrik egindako distantzia luzeko lehen hegaldiek markatutako garai batean, Battenek Amy Johnson australiarraren gailurra hobetzea proposatu zion bere buruari; 1932an, 17.600 kilometro inguru egin zituen Ingalaterratik Australiaraino De Havilland ontzian.[4] Lehen saiakeran, 1933ko apirilean, harea-ekaitz bat jasan zuen Baluchistanen, eta Karachin lur hartzera behartu zuen. Urtebete geroago, eta Castrol erregaien babesarekin, bigarren eskuko Gypsy Moth bat eskuratu zuen erronka errepikatzeko; baina hegazkina erregairik gabe geratu zen Erromatik hurbil.[2][3]

Ezbehar hori gorabehera, biplaza konpondu egin zuten eta 1934ko maiatzean hegazkinlariak bere helburua bete ahal izan zuen, 14 egun eta 22 orduko zeharbidearekin, Johnson-en gainmarka lau egunez gaindituz.[4] Irailean Ingalaterrara itzuli zen aireontzi berean, eta antzeko baldintzetan joan-etorria egin zuen lehen emakumea izan zen. Bere autobiografian jaso zuen esperientzia osoa Battenek.[2]

Lortutako diruarekin, 1935ean eserleku bakarreko Cobrval Gull Six erosi zuen, Ingalaterra eta Brasil arteko lehen bidaia osatzeko, Hego Atlantikoan zehar.[5]

Sariak eta ohoreak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Hego Amerikara iritsi zenean, Hegoaldeko Gurutzearen Ordena lortu zuen, eta Errege Etxe bateko kide izan gabe, sari hori jasotzen zuen lehen pertsona bihurtu zen.
  • 1936an, bakarka Ingalaterratik Zeelanda Berrira (jaioterria) egin zuen lehen bidaia 11 egunetan amaitu zuen. Rotoruako maoriar biztanleek Hine-o-te-Rangi («Zeruen alaba») titulua eman zioten.[6]
  • 1937an Australiara itzuli zen, Ingalaterrarainoko distantzia luzeko beste hegaldi bat osatzeko, oraingoan 5 egun eta 18 orduren buruan.[2]

Nazioarteko Aeronautika Federazioak 1937an eman zion FAIren Aireko Urrezko Domina —sektoreko goren maila—.[7][8]

Ondorengo bizitza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Jean Batten-en estatua Aucklandeko aireportuan.

Hegazkinlari gisa esperientzia handia izan zuen arren, Battenek ezin izan zuen borrokatu Bigarren Mundu Gerran, Britainia Handiko Aireko Errege Indarrak ez baitzuen emakumerik onartzen. Air Transport Ayudary zibilean ere ezin izan zen afiliatu, ez baitziotn utzi Cobrval Gullekin hegan egiten. Gatazkan egindako lan guztia Aurrezki Batzorde Nazionalak dirua biltzeko ekitaldiak aurkeztera mugatu zen.[2]

Gerra amaitzean, Batten bizitza publikotik erretiratu zen bere amarekin mundu osoan zehar bidaiatzeko, Jamaikan (1940) eta Ingalaterran (1950) aldi baterako bizilekuak izan zituzten. 1960an Espainian finkatu ziren azkenean, lehenik Los Bolichesen (Malaga) eta gero Icod de los Vinosen (Tenerife).[3] 1966an ama (Ellen) hil zenean, Puerto de la Cruz hirira joan zen bizitzera, hurrengo hiru urteetan. Lagun-talde txiki bat besterik ez zuen, besteak beste, bere biografiaren editoreak.[3]

Hiru hamarkadatan erretiroaren ondoren, Batten Zeelanda Berrira itzuli zen 1969an, eta ekitaldi ofizial, inaugurazio eta hitzaldi batzuetan parte hartu ahal izan zuen. Hala ere, 1980an Espainiara itzultzea erabaki zuen, bere ibilbidea ahanzturan erori zela egiaztatzean.[3] 1981ean Britainia Handiko Errege Aire Indarraren Londresko museoari eman zizkion oroitzapen, prentsa-ohar eta dokumentu guztiak, eta 1982ko azaroan Palma Mallorcakoan ezarri zen.[3]

Jean Batten 1982ko azaroaren 22an hil zen Portopiko apartamentu batean, 73 urte zituela, txakurrak hozka egin eta sendatzeari uko egin zion birika-infekzio baten ondorioz. Hegazkinlariak bizilekuz aldatzearen berri eman bazuen ere, akats burokratiko batek eragin zuen Zeelanda Berriko gobernuari ez jakinaraztea, eta, beraz, haren ingurukoek pentsatu zuten desagertu egin zela.[3]Harik eta, 1987an Jeanen ilobetako bat Mallorcara joan zen arte heriotza-ziurtagiria eskatzera eta argitu zuen 1983ko urtarrilean lurperatu zituztela gorpuzkiak, inskripziorik gabeko hilkutxa batean.[3]

Palmako udal hilerriak plaka oroigarri bat du, pilotua gogorarazten duena, Australiako gobernuaren kortesia, eta Portopi auzotik gertu kale batek haren izena darama.[5]

Legatua

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Jean Batten eta bere hegazkina.

Jean Batten hegazkintzaren emakume aitzindaritzat hartzen da, Amelia Earhart eta Amy Johnsonekin batera.[1] Hegaldi luzeen historia 1933tik 1939ra bitartekoa baino ez den arren, Ingalaterratik Australiara hegazkin berean (1934) joan den lehen emakumea izan zen; aitzindaria izan zen Brasilera bidaia bat egiten Hego Atlantikoan zehar (1935), eta lehena Ingalaterratik Zeelanda Berriraino bidaiatzen (1936).[3]

Hegazkinlariak 1977an inauguratu zuen Aucklandeko aireportuko nazioarteko terminala, eta Cobrval Gull Six hegazkina eta bere dokumentu pertsonalen zati bat ere eman zion. Gainerakoak Britainia Handiko Errege Aire Indarraren Londresko museoari laga zitzaizkion. Bere jaioterrian, Rotoruako eskualdeko aireportuak memoriala du Batten-en omenez.[3]

1980ko hamarkadan, Britannia Airways-ek «Jean Batten» izeneko Boeing 737 operatu zuen. Hegazkin hori, geroago Panamako Airlines Kopari salduta, 201 hegaldiko istripua izan zuen 1992an.

2016ko irailaren 15ean, Googlek Doodle bat eskaini zion, jaio zeneko 10. urteurrenean[9]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b Naughton, Russell. «Jean Batten (1909 -1982), New Zealand Pioneer Aviatrix» Monash University.
  2. ↑ a b c d e f g «Story: Batten, Jean Gardner» TEARA.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k «Ian Mackersey - The Jean Batten Book» www.ianmackersey.com.
  4. ↑ a b c Kidman, Fiona. (7 de marzo de 2016). Jean Batten: The lonely life of the ‘Garbo of the skies'. .
  5. ↑ a b «La aviadora Greta Garbo» Diario de Mallorca 31 de octubre de 2011.
  6. ↑ Jean Batten Rotorua's Daughter of the Skies made our world smaller. .[Betiko hautsitako esteka]
  7. ↑ «Fédération Aéronautique Internationale» British Model Flying Association.
  8. ↑ FAI - General Aviation. Jean Batten. .
  9. ↑ «Jean Batten’s 107th birthday» www.google.com.

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Jean_Batten&oldid=9532870"(e)tik eskuratuta